Deze maagzuurremmers worden massaal gebruikt bij reflux en maagklachten. Maar langdurig gebruik (maanden tot jaren) kan leiden tot chronische nierschade.
Hoe beschadigen PPI’s de nieren?
- Ze kunnen acute interstitiële nefritis veroorzaken (een ontsteking van het nierweefsel).
- Ze verhogen het risico op geleidelijke achteruitgang van de nierfunctie.
- Ze verstoren magnesium- en calciumabsorptie.
Waarschuwingssignalen:
- Onverklaarbare vermoeidheid
- Verminderde urineproductie
- Spierkrampen
Alternatieven:
- Antacida (zoals Rennie)
- H2-blokkers (zoals famotidine)
- Dieet- en leefstijlaanpassingen
3. Antibiotica van de aminoglycosidegroep (zoals gentamicine, amikacine)
Deze krachtige antibiotica worden ingezet bij ernstige infecties. Ze zijn effectief, maar berucht om hun nefrotoxiciteit (niervergiftiging).
Hoe tasten ze de nieren aan?
- Ze hopen zich op in de niercellen en veroorzaken celschade.
- Ze kunnen leiden tot acute nierinsufficiëntie.
Wie moet extra opletten?
- Ouderen
- Mensen met uitdroging
- Mensen die andere nefrotoxische medicijnen gebruiken
Deze antibiotica worden vrijwel altijd in het ziekenhuis gegeven onder strikte monitoring.
4. Diuretica (plaspillen – zoals furosemide, bumetanide, thiaziden)
Plaspillen worden gebruikt bij hartfalen, oedeem en hoge bloeddruk. Ze zorgen dat het lichaam vocht en zout uitscheidt. Te veel vochtverlies kan echter leiden tot nierstres.
Risico’s van verkeerd of langdurig gebruik:
- Uitdroging → verminderde nierdoorstroming
- Elektrolytenstoornissen (kalium, natrium)
- Niersteenrisico door concentratie van afvalstoffen
Waarschuwing:
Zelf plaspillen gebruiken om te “ontwateren” of af te vallen is extreem gevaarlijk.
5. Lithium (vaak gebruikt bij bipolaire stoornis)
Lithium is een waardevol medicijn, maar kan de nierfunctie langzaam verminderen als de bloedspiegel niet nauwkeurig wordt gecontroleerd.
Hoe beïnvloedt lithium de nieren?
- Het kan schade veroorzaken aan de verzamelbuizen van de nier.
- Het verhoogt het risico op nefrogene diabetes insipidus (veel plassen + veel dorst).
Waarom is monitoring cruciaal?
De therapeutische marge van lithium is smal: een kleine verhoging kan toxisch worden.
6. Chemotherapie-geneesmiddelen (zoals cisplatine, methotrexaat)
Veel kankermedicijnen zijn belastend voor de nieren omdat ze via de nieren worden uitgescheiden en daar schade kunnen veroorzaken.
Vormen van nierschade:
- Acute tubulusnecrose
- Verminderde glomerulaire filtratiesnelheid (GFR)
- Kristalvorming in de nier
Patiënten worden daarom intensief begeleid met bloedtests, infusen en hydratieplannen.
7. HIV-medicatie, vooral tenofovir
Tenofovir is een zeer effectief antiviraal middel, maar staat erom bekend dat het de nieren kan belasten, vooral bij langdurig gebruik.
Hoe kan tenofovir de nieren beïnvloeden?
- Beschadiging van de proximale tubulus
- Foutieve fosfaatbalans (hypofosfatemie)
- Afname van de glomerulaire filtratiesnelheid
Vaak wordt bloed regelmatig gecheckt om bijwerkingen vroeg op te sporen.
8. Sommige kruiden- en “detox”-supplementen
Veel mensen denken dat natuurlijke producten automatisch veilig zijn, maar dat is niet altijd zo. Bepaalde kruiden kunnen zelfs ernstige nierbeschadiging veroorzaken.
Risicovolle supplementen zijn o.a.:
- Aristolochia – extreem giftig voor de nieren
- Hoge doses vitamine C – kan nierstenen veroorzaken
- Zoethoutwortel – beïnvloedt de bloeddruk en elektrolyten
- Detox-theeën met onbekende ingrediënten
“Detoxen” kan dus paradoxaal genoeg je nieren juist méér belasten.
Hoe herken je dat jouw nieren overbelast zijn?
Symptomen verschijnen vaak pas laat. Let op signalen zoals:
- Vermoeidheid en zwakte
- Gezwollen enkels of gezicht
- Weinig plassen
- Schuimende urine
- Aanhoudende jeuk
- Hoofdpijn en hoge bloeddruk
Als je één van deze symptomen ervaart bij medicijngebruik, raadpleeg onmiddellijk een arts.
Wie moet extra voorzichtig zijn met nierbelastende medicijnen?
- Mensen boven de 60
- Diabeten
- Mensen met hoge bloeddruk
- Mensen met overgewicht
- Mensen met hartfalen
- Mensen met een geschiedenis van nierproblemen
- Mensen die weinig water drinken
Voor deze groepen is regelmatige bloedcontrole extra belangrijk.
Hoe bescherm je je nieren terwijl je medicatie gebruikt?
1. Drink voldoende water
Uitdroging is een directe vijand van de nieren.
2. Vermijd overmatig gebruik van zelfzorgmedicatie
Vooral NSAID’s en maagzuurremmers.
3. Laat regelmatig bloedonderzoek doen
Controleer creatinine en GFR.
4. Vermijd dubbels: veel pillen combineren betekent meer risico
5. Luister naar je lichaam
Elke verandering in urine, energie of zwelling is een signaal.
Conclusie
De nieren zijn kwetsbaarder dan we denken. Hoewel veel medicijnen levensreddend en noodzakelijk zijn, kunnen ze bij verkeerd gebruik of langdurige inname ernstige nierschade veroorzaken. De acht medicijnsoorten die we hebben besproken – van NSAID’s tot kruidenpillen – behoren tot de meest risicovolle voor de niergezondheid.
Daarom is het cruciaal om alert te blijven, niet onnodig medicatie te nemen en altijd advies te vragen aan een arts of apotheker.
Een kleine gewoonte zoals het vermijden van bepaalde pillen kan je nieren jaren langer gezond houden.
